Hoa là một bộ phận dân tộc trong nền văn hóa của Việt Nam với di sản văn hóa truyền thống đa dạng, phong phú cả về giá trị vật chất lẫn tinh thần. Trong bài viết này, hãy cùng Hoa Viên Nirvana tìm hiểu về phong tục tập quán của người Hoa như thế nào nhé!
Tìm hiểu về dân tộc Hoa
Người Hoa là một trong số 54 dân tộc anh em của Việt Nam. Họ là những người có nguồn gốc từ Trung Quốc với nhiều cộng đồng khác nhau như người Triều Châu, người Mãn,… sinh sống tại nước ta và nhập quốc tịch Việt Nam từ những thời xa xưa. Trong số 54 dân tộc, dân tộc Hoa là dân tộc có số dân đông thứ tư, sinh sống tại nhiều nơi, vùng miền khác nhau, từ nông thôn đến thành thì, từ vùng núi đến đồng bằng và trải dài từ Bắc chí Nam.
Theo thống kê, người Hoa hiện có dân số khoảng 862.371, chiếm khoảng 1,13% tổng dân số. Trong đó, có đến 50% người Hoa hiện đang sinh sống tại khu vực Chợ Lớn, Sài Gòn và tạo thành một khu vực được mệnh danh là “China Town”.
Người Hoa tại Việt Nam có tính đoàn kết rất cao. Họ thường sinh sống tập trung tạo thành khu vực đông đúc và gắn kết. Ở các khu vực nông thôn, người Hoa sinh sống chủ yếu bằng nghề nông với đối tượng canh tác là lúc nước. Còn ở thành phố, họ tập trung vào các công việc kinh doanh, làm nghề dịch vụ,… trong đó nổi bật nhất là kinh doanh thời trang và thực phẩm.
Phong tục tập quán của người Hoa
Dù chỉ chiếm số lượng rất ít trong tổng số dân của Việt Nam nhưng người Hoa vẫn bảo tồn, gìn giữ và phát huy những bản sắc văn hóa truyền thống. Về phong tục của người Hoa, họ không có quá nhiều điểm khác biệt với người Kinh khi vẫn thờ cúng bàn thờ gia tiên và có các ngày lễ, Tết như Tết Nguyên Đán, Nguyên Tiêu, Thanh Minh, Đoan Ngọ, Trung Thu,… Vào các ngày giao giữa năm cũ và năm mới theo lịch âm, họ cũng đón Tết Nguyên Đán nhưng kéo dài đến tận Rằm tháng Giêng với các hoạt động tập trung về văn hóa, tín ngưỡng truyền thống.
Về văn hóa thờ cúng
Người Hoa có một số tín ngưỡng dân gian như thờ cúng tổ tiên, dòng họ, ông bà,…và những vị thần phù hộ như Táo quân, Thổ địa, Thần tài, Quan Thế Âm Bồ Tát, Ông Bổn, Quan Công,… Ngoài ra, họ cũng xây dựng lên các ngôi chùa, đình, miếu,… và thường sử dụng nơi đây để sinh hoạt cộng đồng hay diễn ra các lễ hội truyền thống dân tộc.
Về cộng đồng và nhà ở
Người Hoa ở các khu vực nông thôn thường sống thành các thôn xóm nhỏ với nhau, gần với nguồn nước và giao thông thuận lợi. Bên cạnh đó, họ cũng thường bố trí nhà ở san sát nhau theo dòng họ và sống tập trung thành các khu phố riêng. Nhà ở người Hoa cũng thể hiện đậm chất đặc trưng của người Trung Quốc với 5 gian đứng, tường xây bằng lớp gạch dày, mái lợp ngói âm dương,… Còn gian chính là nơi thờ tổ tiên và là nơi tiếp khách.
Ngay gian giữa của người Hoa là bàn thờ tổ tiên với các vị thần, dòng họ và Đức Phật cùng các câu đối, câu liễn hay giấy hồng chữ Hán. Họ thường ghi các nội dung cầu may mắn, cầu phúc lợi và bình yên trong cuộc sống và dâng lên các chư vị thần Phật.
Về ẩm thực
Người Hoa thường dùng nguồn lương thực chính là gạo trong bữa ăn nhưng họ có thể chế biến thành nhiều món khác nhau như mì xào, hủ tiếu,… Với các gia đình có thu nhập thấp, họ thường dùng cháo trắng với vịt muối và bữa sáng. Còn với các gia đình có kinh tế dư dả thì họ có thể dùng bữa với các món bánh bao, xíu mại, hủ tiếu,…
Người Hoa thường có kỹ thuật nấu ăn rất tốt, đặc biệt là các món xào. Họ cũng có nhiều loại thức uống giải khát giúp giải nhiệt, bồi bổ lục phủ, ngũ tạng. Vào những ngày lễ Tết, đàn ông sẽ thường uống rượu. Đặc biệt, người Hoa còn sử dụng cả thuốc lá, bao gồm cả phụ nữ trẻ và những người phụ nữ lớn tuổi.
Về trang phục
Đàn ông Hoa thường mặc quần áo như các dân tộc Dao, Mông, Nùng,… còn phụ nữ sẽ mặc quần dài, áo 5 thân cài cúc vải ở nách phải và có độ dài qua mông. Các thầy cúng sẽ mặc trang phục riêng khi thực hiện các nghi lễ thờ cúng.
Ngày nay, người Hoa đã ăn mặc theo trào lưu hiện đại hơn với các trang phục bình thường, còn trang phục truyền thống sẽ được sử dụng ở một số người cao tuổi hay các nghi lễ cưới xin, ma chay. Về trang sức, phụ nữ sẽ sử dụng các loại có chất liệu được làm từ vàng hoặc đá quý như bông tai, dây chuyền, nhẫn,… còn đàn ông sử dụng răng vàng.
Về văn nghệ
Người Hoa thích hát sơn ca hoặc “san cưa” với các chủ đề tình yêu đôi lứa, cuộc sống, tinh thần tranh đấu, quê hương,… cùng nhiều nhạc cụ khác nhau như kèn, sáo, nhị, hồ, đàn tỳ bà, não bạt,… Vào dịp Tết Nguyên Đán, người Hoa thường múa quyền thuật, sư tử, lân sư rồng hoặc tổ chức các hoạt động chơi đu, đua thuyền, đánh cờ,… hưởng ứng ngày hội truyền thống của cả nước.
Nhìn chung, phong tục tập quán của người Hoa tuy vẫn có những nét giống người Việt như thờ cúng vào các ngày lễ, Tết nhưng họ vẫn giữ được những bản sắc, văn hóa của dân tộc mình, đặc biệt là về mặt trang phục và các lễ hội truyền thống. Chính điều này đã góp phần tạo nên sự đa dạng về sắc tộc, mang đến nhiều giá trị phi vật thể cho nền văn hóa Việt Nam.
> Tham khảo:
